License mới mang tên Really Simple Licensing (RSL) vừa được hàng loạt nhà xuất bản số lớn trên Internet như Reddit, Yahoo, Medium, Ziff Davis và Quora công bố hỗ trợ. Đây là bước đi nhằm gây áp lực buộc các công ty AI phải trả phí khi sử dụng nội dung có bản quyền để huấn luyện mô hình.
RSL: giao thức license dựa trên RSS, mở và phi tập trung
Really Simple Licensing là một giao thức mở và phi tập trung do tổ chức phi lợi nhuận RSL Collective phát triển. Nó được xây dựng trên chuẩn RSS (Really Simple Syndication) và có thể áp dụng cho nhiều dạng nội dung khác nhau: trang web, video, sách, tập dữ liệu…
Khác với các hệ thống license truyền thống, RSL cho phép các công cụ thu thập dữ liệu tự động đọc và hiểu được điều khoản license mà không cần sự can thiệp thủ công. Dù đã sẵn sàng về mặt kỹ thuật, hiện chưa có công ty AI nào chính thức chấp nhận cam kết theo chuẩn RSL. Tuy nhiên, hai người đồng sáng lập giao thức, Eckart Walther và Doug Leeds, tin rằng việc đàm phán với các ông lớn trong ngành là hoàn toàn khả thi.
Giao thức RSL hỗ trợ nhiều mô hình license và doanh thu khác nhau: miễn phí, bắt buộc ghi nguồn, đăng ký theo dịch vụ, tính phí theo lần quét (pay-per-crawl) hoặc theo lần truy vấn (pay-per-inference). Các website khi tham gia RSL sẽ định nghĩa các điều khoản license trong file robots.txt, giúc AI crawler hiểu và tuân thủ khi truy cập. Các crawler tôn trọng giao thức RSL sẽ thực hiện đàm phán license và phí bản quyền với RSL Collective – đơn vị trung gian đại diện cho publisher.
Các động thái pháp lý và tác động từ ngành AI
Trong thời gian gần đây, nhiều công ty AI đã bị kiện do sử dụng nội dung không license để huấn luyện mô hiình. Cuối tháng trước, Anthropic (công ty phát triển chatbot Claude) đã đồng ý chi trả 1,5 tỷ USD để giải quyết vụ kiện tập thể từ các tác giả, cáo buộc họ đã sử dụng sách lậu tải trái phép làm dữ liệu huấn luyện.
Hiện có hàng chục vụ kiện về bản quyền đang được xem xét tại tòa án Hoa Kỳ, với yêu cầu bồi thường từ các công ty AI do đã quét dữ liệu không xin phép. Một trường hợp mới đây: Warner Bros. đã kiện Midjourney về việc tạo hình nhận dạng AI có chứa nhân vật độc quyền như Superman, Bugs Bunny mà không có license.
Trong khi đó, Google đang bị nhiều nhà xuất bản chỉ trích do tính năng AI Overview trên trang tìm kiếm đã làm giảm lượng truy cập tự nhiên vào website. Nhiều blog, tờ bao cáo rằng traffic sụt giảm sau khi Google bắt đầu hiển thị tóm tắt AI lên đầu trang và yêu cầu Google minh bạch số liệu traffic từ tính năng này